27 Mayıs 2019 Pazartesi

Okutulan Siğil İyileşir Mi?

Okutulan bir siğil pekala iyileşebilir. ama neden iyileşir? Okutulduğu için mi? Hemen bir sonuca varamayız.

Hipotezi test etmeye çalışalım:

- Benzer formda siğili olan 80 kişi tespit edelim.
- Bu 80 kişiyi, 20'şer kişilik dört gruba bölelim.
- Birinci gruptakilerin siğillerine okutalım.
- İkinci gruptakilere ilaç verelim.
- Üçüncü gruptakilere plasebo/tesirsiz-ilaç/ilaç-görünümlü-şeker verelim.
- Dördüncü gruptakilere hiçbir şey yapmayalım.
- Bekleyelim.
- İlgili kişilerin siğillerini yeniden gözlemleyelim.

Okutulan kişiler arasında siğili iyileşenler muhtemelen olacaktır. (Hatta örneklem sayısı artırılırsa, illa ki olacaktır.)

Diyelim ki, okutulan 20 kişilik gruptan 9'unun siğilleri iyileşti. Eğer diğer üç grupta siğili iyileşenlerin sayısı biri ikiyi geçmiyorsa, arada fark mühim demektir, ve bu durumda okutma ile iyileşme arasında bir nedensellik iddia etmemiz daha kolay olur. Misal, okunan sihirli kelimelerin bizim akıl erdiremediğimiz bazı doğaüstü etkileri vardır. Ya da, insan nefesindeki kimi maddeler siğil üzerinde etkilidir. Ya da, kendisine okunduğunu gören kişinin bedeni diğer plasebo etkilerine nazaran daha güçlü tepki gösteriyordur.

Bilemeyiz... bilebilmek için daha detaylı tetkiklerde bulunmamız gerekir. (Mesela, farklı gruptakilerin siğillerine Kuran, Victor Hugo ve Charles Darwin okutup sonuçları karşılaştırabiliriz!)

Bir de şu senaryoları düşünelim:

- Senaryo 2: İyileşenlerin sayısı dört grubun dördünde de 9 civarında.

- Senaryo 3: İyileşenlerin sayısı ilaç alanlarda en yüksek, okutulanlarda ve plasebo verilenlerde orta, hiçbir şey yapılmayanlarda en düşük seviyede.

Bu üç senaryodan hareketle üç farklı sonuca varabiliriz.

Yani veri önemli. Ama dikkat edilirse, verinin baştan bilimsel bir şekilde toplanması ve karşılaştırmanın sistemli bir şekilde yapılması da gerekli. Aksi takdirde, "Önce okuttum, sonra iyileşti, demek ki okutmak iyi geliyor" hatasına düşmek mümkün -- ki gayet yaygın bir mantık hatasıdır: Bundan hemen sonra oldu, demek ki bundan ötürü oldu.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

HAKKINDA

Serdar Kaya'nın müsvedde defteri.

Bu blogda yayınlanan yazılar, belli aralıklarla derlenip derinsular.com adresinde dosyalanır.

Blog isminin ilham kaynağı için, bkz.:
Gangs of Wasseypur (2012)


Twitter (English Account) Twitter Facebook